[gingivitis & parodontitis]
Ontstoken tandvlees wordt gingivitis genoemd. Het is vaak rood en gezwollen. Ook bloedt het meestal bij poetsen of eten.
Gingivitis
De ontsteking van het tandvlees wordt veroorzaakt door bacteriën. Deze bacteriën bevinden zich in de tandplak. Het tandvlees raakt daardoor geïrriteerd en het lichaam start een afweerreactie. Hierdoor zal het tandvlees opzwellen en zal de doorbloeding van de tandvlees toenemen. Een ontsteking is het resultaat.
Bij een deel van de mensen zal de afbraak hier stoppen, maar bij anderen zal de afbraak, onder bepaalde omstandigheden, verder richting het kaakbot gaan. Dan is er geen sprake meer van gingivitis maar heet het parodontitis.
Parodontitis
Oorzaken parodontitis:
- bacteriën
- mondhygiëne
- erfelijke aanleg
- roken
- co-factoren
Bacteriën
Er is in het verleden veel onderzoek gedaan naar de rol die bacteriën spelen bij parodontitis. Bacteriën scheiden producten af en laten producten achter als ze doodgaan, welke schadelijk zijn voor de steunweefsels rond de tanden en kiezen. Ook proberen sommige bacteriën het lichaam in te dringen via de pocket (de spleet tussen de tand en het tandvlees). Als er geen bacteriën aanwezig zijn in de mond, dan zal er ook geen parodontologische afbraak rond de tanden en kiezen plaatsvinden! Helaas is dit in werkelijkheid niet het geval, in één ml speeksel zitten al honderd miljard bacteriën.
Gelukkig zijn deze niet allemaal schadelijk, van een aantal soorten is wel bekend dat zij vaker voorkomen bij parodontologische afbraak. Bij de geboorte is de mond in principe bacterievrij, daarna wordt deze snel door bacteriën gekoloniseerd, via bijv. voedsel, mensen in je omgeving etc. De kans bestaat dus geïnfecteerd te worden met mogelijk voor je parodontium schadelijke bacteriën.
Tot zover lijkt de samenstelling van de bacteriologische flora de mate van parodontologische afbraak te bepalen, toch is dit maar ten dele waar. Een beruchte bacterie zoals de Actinobacillus Actinomycetemcomitans blijkt ook voor te komen bij mensen die niet aan parodontitis lijden. Blijkbaar zijn er meer factoren die bepalen of iemand parodontale afbraak krijgt en ook in welke mate hij of zij die krijgt.
Mondhygiëne
Een goede mondhygiëne is zeer belangrijk om (verdere) parodontale afbraak te voorkomen; door regelmatig de plak weg te poetsen wordt kolonisatie van de pocket door bacteriën tegengegaan.
Erfelijke aanleg
Dat er in bepaalde families meer parodontitis voorkomt was al bekend, dat erfelijke aanleg hierin ook een rol speelt, is iets wat de laatste jaren steeds duidelijker wordt. Sommige mensen produceren meer ontstekingseiwitten bij parodontitis dan andere. Door deze hoeveelheid ontstekingseiwitten wordt de ontstekingsreactie heftiger dan nodig is, dit zorgt er voor dat er ook meer kaakbot en ligamentvezels worden afgebroken. Een ontstekingsreactie moet ook effect sorteren; als de bacteriën er niet door worden gedood, maar wel lichaamseigen structuren worden aangetast, dan zal dit ook bijdragen aan de parodontale afbraak. Momenteel is het al mogelijk om een gen, welke de gevoeligheid voor parodontitis kan vergroten, te testen. Dit zal in de toekomst steeds meer onderzocht worden en waarschijnlijk zal het dan mogelijk zijn om de genetische aanleg voor parodontitis al op jonge leeftijd te bepalen, zodat tijdig extra preventieve maatregelen genomen kunnen worden.
Roken
Dit is een zeer belangrijke risicofactor. Rokers hebben een 3 tot zes keer grotere kans op parodontale aandoeningen dan niet rokers. Daar komt nog bij dat de parodontale afwijkingen bij rokers ernstiger zijn dan bij niet rokers en ex-rokers. De behandeling van parodontitis slaat bij rokers veel minder goed aan dan bij niet rokers. Dit geldt zowel voor chirurgische als niet chirurgische behandelingen. Bloedend tandvlees als indicatie van een parodontale aandoening treedt door de nicotine minder en in een later stadium op, hierdoor kan de parodontitis onopgemerkt blijven. Al met al genoeg redenen om te stoppen met roken wanneer je parodontitis hebt of wilt voorkomen dat je het krijgt.
Andere co-factoren
Hiermee worden o.a. factoren bedoeld, die de afweerreactie kunnen verslechten of verminderen zoals diabetes, stress, maar ook HIV en bijv. leukemie, zorgen ook voor een vergrote kans op parodontale afbraak. Mensen die bestraald zijn in het hoofd-hals gebied maken o.a. door een tekort aan speeksel, ook een grote kans op parodontitis. Voor patiënten met deze ernstige aandoeningen is een uitgebreide en zorgvuldige mondhygiëne en regelmatig tandartsbezoek (zeker vier keer per jaar) van groot belang. Tevens kunnen hormonale veranderingen, welke bijv. optreden tijdens de zwangerschap en in de overgang, aanleiding zijn tot een (hevigere) onsteking van het parodontium. Bij vrouwen, zal tijdens de zwangerschap het tandvlees eerder bloeden en ontstoken raken, dit wordt zwangerschapsgingivitis genoemd.
Parobehandeling
Wanneer een ontsteking aan het tandvlees zich uitbereidt naar het daaronder gelegen kaakbot spreken we dus van parodontitis. Het kaakbot rondom de tanden en kiezen gaat verloren en uiteindelijk kan er zoveel kaakbot verdwijnen dat de tanden en kiezen los gaan staan en er ten slotte uitvallen. Een tijdige behandeling kan het verlies van tanden en kiezen voorkomen.
Onderzoek en behandelplan
Met behulp van röntgenfoto’s wordt vastgesteld of, en hoeveel kaakbot verloren is gegaan door de ontsteking in het tandvlees. Ook wordt nog vastgesteld of tanden en kiezen al losstaan door het botverlies, of het tandvlees is teruggetrokken en waar tandplak en tandsteen op de tanden en kiezen zit. Met al deze gegevens die worden genoteerd in een parodontiumstatus, bepaalt de tandarts welke tanden en kiezen wel, misschien, of niet meer te behouden zijn. De tandarts bespreekt ten slotte met u het voorstel voor de behandeling en de volgorde waarin die zal worden uitgevoerd. Tenslotte wordt de overeengekomen behandeling vastgelegd in een behandelplan.
Bij zeer ernstige parodontitis kan de tandarts ook nog een bacteriologisch onderzoek van de tandplak laten uitvoeren. Hiervoor wordt de tandplak uit een aantal verdiepte pockets gehaald. Een bacteriologisch laboratorium stelt vervolgens vast welke soorten bacteriën in de tandplak voorkomen. Aan de hand van de uitslag van dit onderzoek kan de tandarts beoordelen of eventueel antibiotica nodig zijn.
Behandeling
Gebitsreiniging
Tandplak en tandsteen in verdiepte pockets kunt u niet zelf verwijderen. Daarom doet de tandarts of mondhygiënist dat met speciale instrumenten. Dit wordt gebitsreiniging genoemd. Een laser kan effectief worden gebruikt om de pockets te steriliseren, zodat het aantal bacteriën verminderd.
Door de combinatie van een goede mondhygiëne en de gebitsreiniging verdwijnt de ontsteking meestal en hecht het gezonde tandvlees zich vast aan de tanden en kiezen. Met de pocketsonde worden dan ondiepe en niet bloedende pockets gemeten: de parodontitis is verdwenen. Het verloren kaakbot groeit helaas niet meer aan. Tijdens de genezing kan het tandvlees wat terugtrekken. De tandhalzen zijn soms tijdelijk gevoelig voor behandeling. Door elke dag de mondhygiëne goed uit te voeren, voorkomt u een nieuwe ontsteking. Daardoor zal er geen kaakbot meer verloren gaan.
